Koninklijk Museum van Schone Kunsten Antwerpen
Ontwerp van de museumtuin
Antwerpen
2021-2022
We verbonden de museumtuin van het KMSK opnieuw met haar geschiedenis door de originele tuinelementen te restaureren. Maar meer dan een zuivere reconstructie van het historische plan, ontwierpen we een groene oase voor de buurt. Een ontmoetingsplek en een stadsattractie, waar toegankelijkheid en dynamiek centraal staan.
Een nieuwe interpretatie van de museumtuin als buurttuin.
-
Het Koninklijk Museum van Schone Kunsten in het Zuid in Antwerpen opende in 1890 haar deuren. Een statig gebouw dat zowel op vlak van esthetiek als functionaliteit uitblinkt, naar een gedeeld ontwerp van architecten Jean Jacques Winders en Frans Van Dijk. Gelijktijdig met de oprichting werd rondom ook een museumtuin aangelegd. Een tuin die met zijn classicistische en formeel Franse invloeden echt paste bij de vormgeving van het museum.
Meer dan een eeuw later bleven nog maar weinig elementen van het oorspronkelijke tuinontwerp over. Antwerpen kende een lange periode van schade en heropbouw na twee wereldoorlogen, de museumcollectie groeide waardoor er (binnen- en buiten)ruimtes werden omgebouwd, en ook het stadslandschap rondom het KMSKA was geëvolueerd. Op de originele afsluiting en enkele bomen na, bleef zo goed als niets van de oorspronkelijke tuin over. Tijdens de elf jaar durende verbouwing van het museum, gestart in 2011, stond daarom ook de vernieuwing van de museumtuin op de agenda.
Het doel: de tuin zowel ruimtelijk als functioneel opnieuw laten aansluiten bij het museumgebouw en de wijk.
-
Hoewel we de museumtuin opnieuw wilden verbinden met haar geschiedenis, kozen we niet voor een zuivere reconstructie van het historische plan. De manier waarop we architectuur, kunst en de publieke ruimte ervaren is immers sterk geëvolueerd. Zo sprak men vroeger van ‘kijkgroen’: opvallend groen dat heel strak werd onderhouden, maar waarbij weinig tot geen ruimte was voor andere vormen van recreatie dan rondlopen en naar de kunstwerken kijken.
Vandaag willen we van een museumtuin juist een plek maken waar iedereen naartoe kan trekken voor een wandeling, als ontmoetingsplek of om even uit te rusten op een bank omgeven door groen. Zo zou de vernieuwde museumtuin van het KMSKA bijdragen als stadsattractie én als opwaardering van de buurt voor de omliggende bewoners. Bovendien konden we in het aangepaste tuinontwerp ook de nodige actuele voorwaarden voor debeveiliging, toegankelijkheid en het duurzame onderhoudvan de tuin voorzien.
In het nieuwe ontwerp verwerkten we de strakke geometrische assenstructuur van de parterres uit het historische ontwerp. Enkel de hoofdpaden werden verhard, waardoor we de tuin verdeelden in een aantal velden met elk hun eigen invulling en sfeer. Anders dan in de klassieke museumtuin, maakten we deze velden dynamischer en toegankelijker met speelse vormen die een centrale, open groene ruimte creëren. We pasten dus elementen toe uit de oorspronkelijke tuinaanleg, maar op een manier die een flexibel gebruik en duurzaam, beheersbaar onderhoud van de ruimte toelaat.
Door elk veld een eigen look te geven - op vlak van zowel vormgeving, het aanwezige groen als het reliëf - werd de tuin extra boeiend. Samen vertellen de velden één verhaal, maar op zichzelf zijn het ook ‘groene kamers’ die, elk met hun eigen karakter, bijdragen aan de nieuwe interpretatie van de museumtuin als buurttuin.
